tytuł oryginalny: Sanatorium pod klepsydrą / The Hourglass Sanatorium
reżyseria: Wojciech Jerzy Has
występują: Jan Nowicki, Tadeusz Kondrat, Irena Orska
kraj i rok produkcji: Polska 1973
czas trwania: 119'
data premiery: 1973-11-12
original language: Polish with English subtitles
Józef (J.Nowicki) przyjeżdża do sanatorium, gdzie przebywał przed laty jego zmarły ojciec, Jakub (T.Kondrat). Podróż okazuje się podróżą w czasie i w przestrzeni, po labiryncie przeszłości. Pozwala mu przeżyć w nadrealistycznej formie sceny z dzieciństwa, z wyobraźni. Klamrą kompozycyjną jest podróż pociągiem, a ślepy konduktor uosabia zachętę do spojrzenia wewnątrz, a nie na otaczający nas materialny świat. Doktor (G.Holoubek) kwateruje Józefa w pokoju ojca, który jak inni pacjenci przebywa na granicy życia i śmierci, w półśnie. Matka, jak się wydaje, pogrążyła się w amnezji. W drodze z żydowskiej szkoły odwiedza namiętną ciotkę Adelę, gdzie odkrywa, że karty Wielkiej Księgi służą jej do pakowania mięsa. Zdumiony odnajduje ojca na targowisku.
Adaptacja surrealistycznej prozy Brunona Schulza, w tym tytułowego opowiadania (1937), które jest swoistą kontynuacją zbioru Sklepy cynamonowe. Autor należał do najwybitniejszych prozaików okresu międzywojnia, zajmował się też rysunkiem i krytyką literacką, padł ofiarą Zagłady. Reżyser sięgnął po jego utwór przez pokrewieństwo wyobraźni i zainteresowanie wędrówką po labiryntach czasu, ale też w geście przypomnienia o tradycji żydowskiej po tragicznym marcu 1968 roku w Polsce. Filmowe sanatorium mieści się w willi Zagłobin w Konstancinie-Jeziornej (1911).
Film doceniony na międzynarodowych festiwalach filmowych: Nagrodą Jury w Cannes (1973) oraz Złotym Asteroidem w Trieście (1974). Na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku nagrody zdobyli scenografowie: Jerzy Skarżyński i Andrzej Płocki (1974).
Józef (J. Nowicki) comes to the sanatorium where his deceased father, Jakub (T. Kondrat), used to stay many years ago. The journey turns out to be a journey in time and space, through the maze of the past. It allows him to experience his childhood memories and situations that he imagines in a really surrealistic form. The train journey is the framing device of the film, the blind conductor personifies the encouragement to look inside the soul, not at the material world around us. The doctor (G. Holoubek) quarters Józef in his father's room, who, like other patients, is on the verge of life and death, half asleep. The mother seems to suffer from amnesia. On his way back from a Jewish school, the man visits his passionate aunt, Adela. He discovers that the pages of the Big Book are used for wrapping meat. Amazed, he finds his father at the market.
An adaptation of Bruno Schulz's surreal prose, including the titular story (1937), which is a kind of continuation of the collection Sklepy cynamonowe. Its author was one of the most outstanding prose writers of the interwar period, he was also into drawing and literary criticism. He fell victim to the Holocaust. The director used Schulz’s work due to some imagination similarities and an interest in wandering through the labyrinths of time, but also as a reminder of the Jewish tradition after the tragic March 1968 in Poland. The film sanatorium is located in the Zagłobin villa in Konstancin-Jeziorna (1911).
The film was appreciated at international film festivals: the Jury Prize in Cannes (1973) and the Golden Asteroid in Trieste (1974). At the Polish Film Festival in Gdańsk, the awards were won by scenographers: Jerzy Skarżyński and Andrzej Płocki (1974).