tytuł oryginalny: Filmy Krótkometrażowe, Zestaw I
reżyseria: Wojciech Jerzy Has
występują: filmy
kraj i rok produkcji: Polska 1947-51
czas trwania: 68'
data premiery: 1947-01-01
original language: Polish with English subtitles
Zestaw krótkich metraży twórcy:
HARMONIA (1947), 11’
Syn ubogiego szewca marzy o tytułowym akordeonie. Za wystawiony w antykwariacie instrument gotów był oddać buty, kurtkę i całe oszczędności. Antykwariusz, podliczywszy pieniądze, nie zawahał zdjąć z szyi chłopca również jego medalik. Zdobyty instrument rodzi w chłopcu marzenia o kręgu zasłuchanych w jego melodię dzieci, tańczących dorosłych. Niestety, brutalny ojciec, prawdopodobnie pod wpływem alkoholu, wyrzuca instrument na bruk. Krótkometrażowy debiut fabularny Wojciecha J. Hasa zapowiadał motywy, które autor rozwinął później w swoim kinie, takie jak bolesny rozdźwięk między marzeniem a rzeczywistością, magazyny pełne starych, pięknych przedmiotów, spacery ponurymi, ale nastrojowymi uliczkami miasta. Pozbawiony dialogów film oddaje pole muzyce, która z jednej strony wyraża uczucia małego bohatera, z drugiej sama jest tematem przez tytułowy instrument i wartość, jaką mogłaby wnieść do życia chłopca. Historia osadzona jest w tradycji pozytywistycznej noweli, której patronuje „Janko Muzykant” Henryka Sienkiewicza, a wpisuje się w powojenny postulat wyrównania szans dzieci z nizin społecznych. Niemniej poetyka czarnego realizmu okazała się zbyt formalistyczna jak na powojenne standardy estetyczne polskiego kina i film czekał na wejście na ekran aż do 1981 roku. Sam Has realizował później do połowy lat 50. filmy oświatowe utrzymane w stylu socrealistycznym.
The son of a poor shoemaker dreams of the titular accordion. He is ready to give up his shoes, jacket, and savings in order to get the instrument displayed in an antique shop. The antiquarian, after counting the money, does not hesitate to take the boy’s medallion. The acquired instrument lets the boy dream, he fantasizes about children listening to the melody and dancing adults. Unfortunately, the brutal father, probably under the influence of alcohol, throws the instrument away. Wojciech J. Has' short feature debut announced the motifs developed by the director in his next films, such as the painful difference between dreams and reality, warehouses full of old and beautiful things, walks through gloomy but atmospheric city streets. The film has no dialogues, it is entirely focused on the music, which expresses the feelings of the little hero. In addition to that, it is a theme itself due to the titular instrument and the value it could bring to the boy's life. The story is set in the tradition of a positivist novella, under the patronage of "Janko Muzykant" by Henryk Sienkiewicz. The plot is in line with the post-war demand for equal opportunities for children from poor families. Nevertheless, the poetics of black realism turned out to be too formalistic for the post-war aesthetic standards of Polish cinema, and the film waited until 1981 to be released. Has himself made educational films in the socialist realist style until the mid-1950s.
ULICA BRZOZOWA (1947), 9’
Ulica Brzozowa na Starym Mieście to jedna z wielu ulic zrujnowanej wojną Warszawy. W poetyckim reportażu filmowcy koncentrują się na tej jednej ulicy i jej mieszkańcach, próbujących przetrwać w piwnicach i ruinach: dzieciach, starcach, ludziach w średnim wieku. Wokół trwa odbudowa stolicy.
Film stanowi podwójny debiut reżyserski Wojciecha J. Hasa i Stanisława Różewicza, którzy późniejszą karierę zawodową związali z filmem fabularnym. Poetycki reportaż sygnalizuje już cechy ich późniejszych indywidualnych stylów: malownicze obrazowanie – typowe dla Hasa i szacunek dla zwyczajnych ludzi – charakterystyczny dla Różewicza. Początkujący reżyserzy włączyli się po wojnie w zadanie udokumentowania odbudowy Warszawy i zasygnalizowania niebezpieczeństw, jakie czyhają w ruinach na najmłodszych i najstarszych mieszkańców stolicy. Mimo optymistycznego finału odbudowa ulicy Brzozowej zajęła kilkanaście lat. Niezabezpieczone w porę budynki nadawały się już wtedy do rozbiórki.
The film shows Warsaw reborn after the war. The city is slowly rising from the fall, mainly thanks to the inhabitants who, through hard teamwork, will rebuild their capital. The document, despite the obvious propaganda message, was created to comfort hearts, and today its images present an undeniable historical and archival value.
PAROWÓZ Pt 47 (1949), 8’
Po wojnie stan taboru i połączeń kolejowych był katastrofalny, a wyzwania narastały z każdym dniem. Repatrianci musieli przedostać się na ziemie odzyskane. Plan uprzemysłowienia kraju wymagał transportu węgla. Robotnicy Zakładów Cegielskiego w Poznaniu podjęli wyzwanie współzawodnictwa pracy przy produkcji parowozu. Parowóz Pt47 powstaje najpierw jako projekt w kreślarni, w warsztatach mechanicznych wyrabia się elementy parowozu. Następnie kotlarnia, kuźnia. Proces produkcji lokomotywy skrócono do… 3 dni! To pociągi łączą budowy prowadzone zarówno w stolicy, jak i najodleglejszych miastach Polski: Gdańsk, Szczecin, Wrocław, Katowice. Odbudowa transportu jest koniecznym warunkiem odbudowy kraju. Wojciech Has w latach 1946-50 pracował w Wytwórni Filmów Dokumentalnych w Warszawie. W niektórych filmach z tego okresu udało mu się wyrazić osobisty styl, jak w „Ulicy Brzozowej” (1947) stworzonej wspólnie ze Stanisławem Różewiczem, inne – w tym „Parowóz” – były czysto rzemieślniczymi realizacjami zgodnie z obowiązującą konwencją socrealizmu, bez poszukiwań formalnych.
After the war, the condition of the rolling stock and railway connections was terrible, challenges appeared every new day. The repatriates had to get to the regained territories. The country's industrialization plan required coal to be transported. The workers of the Poznań Cegielski Plant took up the challenge of constructing a steam engine. Firstly, the Pt47 steam engine is just a drawing in the drafting room. In the factory area, elements of the locomotive are manufactured. Then, a visit to the boiler room and the forge. The locomotive production process is shortened to... 3 days! It is the trains that connect various construction sites being underway in the capital and the most distant cities of Poland: Gdańsk, Szczecin, Wrocław, Katowice. The process of transport reconstruction is absolutely vital for the reconstruction of the country. Wojciech Has worked in the Warsaw Documentary Film Studios in the years 1946-50. In some films from that period, he managed to express his personal style, such as in "Ulica Brzozowa" (1947) created together with Stanisław Różewicz. His other productions, including "Parowóz Pt 47", were devoid of personalization. They were plain films created in accordance with the then convention of socialist realism. No personal ideas were allowed.
MOJE MIASTO (1950), 7’
Kraków lat dziecinnych we wspomnieniu Wojciecha Jerzego Hasa mieści się najpierw w podwórzu kamienicy przy małej uliczce. Wyobraźnię chłopca rozbudzają uliczni cyrkowcy. Dziecko zbiera się na odwagę i maszeruje uliczką na Rynek. Oczarowują go kwiaciarki, gołębie i stosy owoców na targowiskach. Kolejne wtajemniczenie to wnętrza Zamku na Wawelu. Wszystko to z perspektywy powojennej Warszawy jawi się jak odległy sen.
Wojciech Jerzy Has, reżyser filmu urodził się w 1925 roku w Krakowie. Tam dorastał i rozpoczął studia w dziedzinie grafiki. Po wojnie kontynuował edukację w Akademii Sztuk Pięknych do 1947 roku. W latach 1945-46 był również uczestnikiem Kursu Przysposobienia Filmowego w tzw. „prafilmówce” krakowskiej. To właśnie te dwa lata zdecydowały o wyborze zawodu i dalszej karierze filmowej, która przebiegała już w Warszawie – w Wytwórni Filmów Dokumentalnych i w Łodzi – w Wytwórni Filmów Oświatowych. Realizowane wówczas filmy dokumentalne i oświatowe nosiły już ślady krystalizującego się stylu Hasa, czego najwyrazistszym przykładem są krótkie metraże „Moje miasto”, „Harmonia”, „Ulica Brzozowa”. W tej autobiograficznej miniaturze reżyser wykreował świat zawieszony pomiędzy snem a rzeczywistością, jaki zapisuje się i żyje we wspomnieniu.
Tadeusz Makarczyński, autor komentarza do filmu, poświęcił krakowskim Żydom dokument „Żywe kamienie”. Z kolei Has do Krakowa powrócił w filmie fabularnym „Szyfry”.
A personal and lyrical vision of Krakow presented by Wojciech Jerzy Has. The nostalgic tone of the narrator/protagonist talks about a city he regrets having to leave.
PIERWSZY PLON (1950), 21’
SCENTRALIZOWANA KONTROLA PRZEBIEGU PRODUKCJI (Cukier) (1951), 12’