Frantisek Vláčil - poeta filmu, którego wizjonerskie dzieło porównane jest do twórczości Tarkowskiego, Eisensteina, Bergman i Kurosawa, jest chyba najmniej znany sporów największych postaci czeskiego kina. Geniusz, starszy o dekadę od czołowych przedstawicieli Czeskiej Nowej Fali, nie jest kojarzony z tym znanym na całym świecie ruchem, chociaż był niewątpliwym prekursorstwem i wywierał ogromny wpływ na nowofalowych twórców. Szklane Przestworza, wczesny w dorobku Vláčila krótki metraż (1958) został wyróżniony nagrodą na festiwalu w Wenecji. Jego największe dzieło Małgorzata, córka Łazarza zostało w 1998 roku wybrane najlepszym czeskim filmem wszech czasów. Vláčil, który zanim został reżyserem, studiował estetykę i historię sztuki, traktował kino jako formę poezji wizualnej. Mówił, że zawsze dążył do czystego filmu, chciał, żeby kino działało jak muzyka i poezja. Posiadał zdolność wykorzystywania wszystkich narzędzi filmowych - narracji, dźwięków i obrazów, aby oddać, piękno, szaleństwo i smutek człowieczeństwa. Posłuszeństwo, obrazoburstwo, konflikt wolność - ideologia, jednostka - władza, zderzenie kultur, ortodoksia, dogmatyzm - to najważniejsze tematy twórczości Vláčila. Jego wizjonerskie, mroczne, ale piękne filmy, pełne tajemnic, metaforycznych rozdźwięków, budziły podejrzenia władz komunistycznych, dlatego po 68' przez wiele lat nie mógł robić filmów. Na retrospektywę złoży się siedem najważniejszych filmów reżysera:
17 maja /czwartek/ | 19:00SZKLANE OBŁOKI | Skleněná oblaka
Czechosłowacja 1958, 20'
Film przywołuje obraz małego chłopca zafascynowanego niebem. Podczas nieobecności ojca, pilota odrzutowca, chłopak zostaje sam ze swoim niepełnosprawnym dziadkiem i w otoczeniu pustych szklarni bawi się latawcem. "Szklane obłoki" to poetycka kontemplacja, w której Vláčil wykorzystuje abstrakcyjne obrazy odbitego przez szkło światła by opowiedzieć historię chłopca, starszego mężczyzny i ich wspólnej miłości do latania.
DIABELSKA PRZEPAŚĆ | Ďáblova past
Czechosłowacja 1961, 87'
"Diabelska przepaść" to pierwszy z trzech filmów luźnej trylogii o odległej przeszłości. Akcja filmu toczy się w
drugiej połowie XVI wieku. Głównymi bohaterami są regent - prosty człowiek dbający jedynie o swoją wyższość nad
okolicznym chłopstwem, nieco zirytowany koncepcją wolnego człowieka oraz małomówny i niezwykle inteligentny młynarz,
podejrzewany o zmowę z diabłem. Trzeci z bohaterów to ksiądz wysłany przez Inkwizycję, który ma za zadanie zbadać
czy młynarz faktycznie dopuścił się diabolicznych kontaktów. Jest to opowieść o okrutnym świecie, w którym upadają
religijne autorytety. Pierwsze ujęcia ukazują zniekształcony wizerunek Chrystusa w agonii, a otaczająca go rzeczywistość
odczytywana jest jako diabelski pakt.
DOLINA PSZCZÓŁ | Údolí včel
Czechosłowacja 1967, 97'
Film w duchu "Markety Lazarovej". Wokół opozycji między chrześcijaństwem i pogaństwem, rozgrywa się opowieść o młodym Czechu, który trafia do zakonu krzyżackiego. Tam Ondřej zaprzyjaźnia się z fanatycznym ascetą Arminem von Heide. Po latach, już jako dojrzały mężczyzna, jest świadkiem ucieczki jednego z rycerzy: determinacja zbiega budzi w nim pragnienie wolności. Przy nadarzającej się okazji ucieka i wraca do domu, gdzie żyje jego owdowiała macocha - niemal jego rówieśnica. Niegdyś wygnany z domu za jej obrazę, teraz zakochuje się w niej ze wzajemnością. Gdy decydują się na ślub, do zamku wkracza Armin...
PASTUSZEK Z DOLINY | Pasáček z doliny
Czechosłowacja 1983, 80'
Mroczny obraz nakręcony na podstawie powieści Ladislava Fuksa.
W 1947 w Beskidach wciąż widoczne są ślady wojny. Dziesięcioletni chłopiec, taki sam jak jego rówieśnicy, pasie krowy na łące nieopodal zniszczonego niemieckiego czołgu. Chłopiec nie ma ojca,a jego matka pracuje u rolnika. Dlatego dla małego pastuszka towarzyszem jest głównie dziadek. Chłopiec nie chodzi do szkoły, a jego jedyne zajęcie to wypasanie bydła, natomiast w zimie rąbanie drewna. Pewnego wieczoru spotyka w lesie dwie tajemnicze postacie, które bierze za króla goblinów i jego skrybę występujących w opowieściach jego dziadka. Jednak w rzeczywistości to bandyta, który wraz z miejscowym burmistrzem omawiają podział i zrabowanie wsi
ADELHEID | Adelheid
Czechosłowacja 1969, 99'
Po zakończeniu II wojny światowej, w Czeskie Sudety powraca Viktor, walczący podczas wojny w armii czechosłowackiej na Zachodzie. Viktor angażuje się w odbudowę zniszczonej ojczyzny. Po pewnym czasie poznaje młodą dziewczynę o imieniu Adelheid i zakochuje się w niej. Niestety jego ukochana okazuje się córką hitlerowskiego zbrodniarza wojennego i musi wraz z innymi Niemcami sudeckimi opuścić swoją dawną ojczyznę... Miłość Viktora i Adelheid skazana jest na niepowodzenie.
CIENIE GORĄCEGO LATA | Stíny horkého léta
Czechosłowacja 1977, 99'
Akcja filmu toczy się w roku 1947 w słowackiej części Bieszczad. W chacie Ondreja Barana, mieszkającego z żoną Terezą i dwojgiem dzieci, zatrzymują się niedobitki oddziału banderowców, próbujących przedostać się wraz z rannym dowódcą do Austrii. Ponieważ niezbędna jest pomoc medyczna, nieproszeni goście zmuszają Ondreja do udania się do miasteczka i uprowadzenia lekarza. Ondrej zdaje sobie sprawę z niebezpieczeństwa, jakie zawisło nad jego bliskimi, jednak wie też, że posłuszeństwo jest możliwe tylko do pewnych granic. Bohater jest zmuszony podjąć trudną decyzję, za którą będzie musiał zapłacić wysoką cenę...
MAŁGORZATA, CÓRKA ŁAZARZA | Marketa Lazarová
Czechosłowacja 1967, 162'
Opus magnum reżysera na podstawie powieści Vladislava Vancury, ukazujące konflikt między wymierającym kultem pogańskim a rozwijającym się chrześcijaństwem w XIII-wiecznych Czechach. Mikołaj i jego brat Adam napadają na podróżnych z rozkazu ojca-tyrana Kozlika. Pewnego dnia biorą jako zakładnika młodego germańskiego mężczyznę, którego ojciec ucieka i zawiadamia króla o rozboju. Kozlik wysyła Mikołaja do swojego sąsiada Łazarza, aby ten udzielił im wsparcia w walce. Kiedy nie udaje się przekonać Łazarza do pomocy, Mikołaj w akcie zemsty porywa przeznaczoną do klasztoru córkę sąsiada, Małgorzatę. Tymczasem szykujący się do wojny z Kozlikiem król wzywa Łazarza, by ten dołączył do jego armii.